یکشنبه 14 مرداد 1386 | |
آزمایش هاای قبل از ازداواج | |
آزمایش هاای قبل از ازداواج برای آغاز یک زندگی سالم، مسلماً چیزی جز سلامت و صحت طرفین ملاک نیست.به همین منظور، عروس و داماد با مراجعه به محضر از انجام پارهای آزمایشات مطلع میشوند. محضر، زوجین را با معرفینامه عکسدار مهرشده به آزمایشگاه میفرستد. آزمایشات مربوطه شامل : 1- آزمایش عدم اعتیاد از هر دو نفر؛ اعتیاد به عنوان یک معظل اجتماعی است و تأثیرات سویی که بر ادامه یک زندگی دارد مورد توجه ویژه قرار گرفته است. 2- بررسی بیماری سیفلیس؛ انجام این تست برای آقایان الزامی است. 3- بررسی زوجین از نظر تالاسمی؛ تالاسمی یک نقص ژنتیکی است که به دلیل شیوع بالای آن مورد توجه قرار میگیرد. 4- تزریق واکسن کزاز برای خانمها. 5- گذراندن کلاس مشاوره تنظیم خانواده. در ادامه مطلب به بررسی تک تک موارد بالا می پردازم : سیفلیس یک بیماری مقاربتی عفونی است که عامل آن یک نوع باکتری به نام ترپونما پالیدوم میباشد.این باکتری به طور طبیعی فقط انسان را آلوده میکند و از آنجایی که بسیار حساس و ظریف است برای ایجاد بیماری در بیشتر موارد تماس مستقیم با منبع آلودگی لازم است. ترپونم از طریق خراش جزئی در پوست یا غشای مخاطی اندام تناسلی یا دهان و غیره وارد بدن میشود.سیر بیماری سیفلیس به 3 دوره تقسیم میشود: 1- دوره اول با ورود باکتری و ایجاد یک زخم نسبتاً سفت در ناحیه تناسلی به نام شانکر مشخص میشود، پایان این دوره همراه با بهبودی خود به خود این زخم است.
مادر مبتلا به سیفلیس پس از ماه چهارم بارداری میتواند جنین خود را آلوده کند. اگر عفونت مادر شدید باشد، جنین سقط میشود ولی اگر عفونت مادر خفیف باشد، بچه زنده به دنیا میآید و علایم مختلفی از خود نشان میدهد.اگر 2 سال پس از ابتلا، مادر باردار و جنین مبتلا شود، جنین میتواند سقط شود یا با علایم دوره دوم سیفلیس اکتسابی متولد شود. ولی اگر بعد از 2 سال یعنی زمانی که مادر وارد دوره سوم سیفلیس شده بارداری رخ دهد، نوزاد متولدشده میتواند بدون علایم خاصی باشد یا علایم مشخصی مثل سهگانه هوچینسون را نشان دهد. معمولاً این سه علامت هوچینسون که تا 20 سالگی خود را نشان میدهند عبارتند از: 1- دندانهای هوچینسون که دندانهای تغییر شکلیافته ثنایای دایمی است. 2- کدورت قرنیه که منجر به کوری میشود. 3- ضایعه عصب زوج هشتم که منجر به کری میشود. درمان این بیماری در کلیه مراحل ذکرشده به کمک آنتیبیوتیک پنیسیلین انجام میشود، ولی نوع و میزان مصرف آن به مرحله بیماری بستگی دارد.پس از کشف پنیسیلین از تعداد مبتلایان به آن کاسته شد ولی از سال 1958 مجدداً تعداد مبتلایان، سیر صعودی پیدا کردند. دلایل آن را میتوان به عوامل متعدد اجتماعی و اخلاقی ربط داد. مثل عدم رعایت اصول اخلاقی، آزادی و بیبند و باری، افزایش روابط جنسی، مهاجرت مردم و جهانگردی و وجود بیمارانی که به بیماری خود توجهی ندارند. در کشور ما به منظور پیشگیری از شیوع این بیماری با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، انجام آزمایش تشخیصی برای کلیه مردان در زمان ازدواج و فقط خانمهایی که ازدواج مجدد هستند، اجباری است. همچنین برای جلوگیری از بروز موارد سیفلیس مادرزادی، این آزمایش جزء آزمایشات روتین دوران بارداری هم است.محضرها در فرمهای معرفینامه خود از این آزمایش با عناوین متفاوتی نام میبرند. به عنوان مثال: تست بیماری آمیزشی، تست بیماری مسری، آزمایش خون، آزمایش VDRL.
نمونه ادرار از زوجین به منظور شناسایی افرادی که ترکیبات تریاک را استعمال میکنند، گرفته میشود. مصرف مواد مخدر جزء ناهنجاریهای اجتماع محسوب میشود، لذا دور از انتظار نیست اگر مصرفکننده این مواد که برای ازدواج مراجعه میکند سعی در مخفی نگهداشتن آن نماید (مثلاً از طریق تقلب در گرفتن نمونه ادرار).بدین خاطر نمونهگیری در این بخش با حضور ناظر انجام میشود. در سیستمهای قدیمی نظارت به کمک آینههای نصبشده روی دیوارهای اتاق نمونهگیری انجام میشد. اگرچه هنوز هم آزمایشگاههایی بدین طریق نمونهگیری میکنند، ولی به کارگیری تکنولوژی دوربینهای مداربسته در برخی آزمایشگاهها ضمن رعایت اصول اخلاقی و احترام گذاشتن به شأن افراد، صحت نمونهگیری را هم تضمین میکند. اولین بار در تهران آزمایشگاه شهید هاشمینژاد وابسته به مرکز بهداشت غرب تهران، در سال 1376 مجهز به این سیستم شد که رضایتمندی توأم مراجعهکننده و پرسنل ناظر را دربر داشت.لازم به ذکر است انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد و نمونه ادرار در لیوان یکبار مصرفی که در اختیار مراجعهکننده قرار میگیرد، گرفته میشود. به طور کلی اگر آزمایش خاصی باید روی تعداد زیادی از افراد انجام شود، باید از تستی استفاده کرد که سریع نتیجه آن مشخص میشود. به این تستها، تستهای غربالگری میگویند، نتیجه منفی این تستها با اطمینان قابل گزارش است ولی نتیجه مثبت آنها را باید با روش تأییدی (جداسازی به روش کروماتوگرافی لایه نازک [TLC]) آزمایش کرد که البته به زمان بیشتری برای انجام آن نیاز است. در تست عدم اعتیاد، جدا از مصرف ترکیبات تریاک، مصرف یکسری داروها باعث میشود نمونه ادرار با روش غربالگری نتیجه مثبت دهد، لذا با آزمایش تأییدی (TLC) باید مورد بررسی قرار گیرد. بیشترین دارویی که در روش غربالگری باعث نتیجه مثبت میشود، داروهای کدئیندار است. متأسفانه به دلیل مصرف بیرویه داروهای کدئیندار (به خصوص استامینوفن کدئین) تعداد مراجعین ازدواجی که نمونههایشان برای آزمایش تأییدی کنار گذاشته میشود کم نیستند. از نظر آزمایشگاه جداسازی، یعنی جدا کردن افرادی که ترکیبات تریاک مصرف کردهاند از کسانی که کدئین مصرف کردهاند. ولی از نظر زوحین یعنی پرداخت هزینه بیشتر و به هم خوردن برنامهریزیهای از پیش تعیینشده مراسم عقد.
مرحله بسیار مهمی از زندگی است؛ نه تنها برای زن و شوهر، بلکه برای نسلهای بعد هم سرنوشتساز است. افزایش آگاهیهای بهداشتی نقش مهم و مؤثری در تأمین سعادت و سلامت افراد خانوادهها و جامعه دارد.واحدهای بهداشت خانواده در تمام مراکز بهداشتی و درمانی کشور وظیفه دارند درباره مسائل بهداشتی ازدواج، بارداری، زایمان، نگهداری و تأمین سلامت کودکان بهترین راه حلها را در اختیار مراجعان خود قرار دهند یا آنها را به افراد با صلاحیت معرفی کنند. آموزش تنظیم خانواده که در ادامه آزمایشات ازدواجی انجام میشود، در راستای اهداف مطرحشده است. اگرچه زمان کافی در اختیار پرسنل این بخش وجود ندارد و نیز حجم مطالب اجازه توضیحات بیشتر را نمیدهد، ولی آشنایی زوجین با این واحد میتواند گرهگشای مشکلات آنان در آینده باشد.در مشاوره قبل از ازدواج توصیههای لازم راجعبه پیشگیری از بیماریهای ارثی، بارداری، سن مناسب برای بارداری، تعداد بچهها و روش مناسب تنظیم خانواده به زوجهای جوان داده میشود. کلستریدیوم تتانی یک نوع باکتری از دسته باکتریهای اسپوردار و عامل بیماری کزاز در انسان است. شکل فعال باکتری در برابر حرارت و مواد شیمیایی مقاومت چندانی ندارد، ولی اسپور آن سالها در خاک خشک و گردوغبار زنده میماند و نسبت به حرارت و مواد شیمیایی مقاومت زیادی دارد. این باکتری یک سم (اگزوتوکسین) قوی به نام تتانواسپاسمین ترشح میکند که عامل اصلی بروز علایم بیماری است. علایم این بیماری با فعالیت شدید اعصاب حرکتی، سفتی و انقباض شدید عضلات مشخص میشود. سم کزاز یک ترکیب پروتئینی است که نسبت به حرارت، مواد شیمیایی، اسیدها و قلیاها حساس میباشد و سریع تجزیه میشود. حتی الکل 70 درجه آن را زود خراب میکند.منشأ عفونت که حاوی اسپور باکتری است، میتواند خاک (20 تا 64 درصد نمونههای خاک، آلوده هستند)، لباس کثیف، گردوغبار، مدفوع (بیشتر مربوط به اسب)، خار گل، میخ، وسایل جراحی (کامل استریلنشده) باشد. بیماری در نتیجه آلودگی یک زخم (اغلب زخم عمیقی که بافت لهشده داشته باشد) با اسپور باکتری به وجود میآید. این اسپورها درون زخم در شرایط بیهوازی به فرم فعال تبدیل میشوند و سم تولید میکنند سم تولیدشده به طور موضعی عضلات همان ناحیه را منقبض میکند و همچنین از طریق رشتههای عصبی خود را به سلولهای عصبی- حرکتی در شاخ قدامی نخاع میرساند و با تحریک آنها انقباض موضعی ناحیه آلوده را تشدید میکند. پس از آن با انتشار سم در تمام قطعات نخاعی، تمام عضلات بدن به حالت انقباض درمیآیند. تحریکپذیری شدید سلولهای عصبی شاخ قدامی باعث میشود هرگونه عامل تحریکی محیطی (هر چند ضعیف مثل تماس دست با بدن بیمار یا محرکات بینایی و شنوایی) اسپاسم عضلانی را تشدید کند.تعداد این حملات تشنج (انقباض عضلانی) و زمان آن در بیماران، بسیار متفاوت است. مشکلات تنفسی عامل بیشتر موارد منجر به مرگ در این بیماری است.
به بیماری کزاز در یک ماه اول عمر اطلاق میشود که به علت استفاده از وسایل آلوده ضمن بریدن بند ناف، ختنه کردن، پانسمان و سوراخ کردن گوش به وجود میآید. کزاز نوزادان با واکسیناسیون مادر حداکثر تا ماه ششم بارداری قابل پیشگیری است. یکی از بهترین راههای جلوگیری از بروز این بیماری کشنده این است که به واکسن کزاز هنگام ازدواج توجه کافی شود.واکسیناسیون علیه این بیماری با توجه به پراکندگی گسترده اسپور این باکتری در اغلب نقاط دنیا، راه پیشگیری از بروز این بیماری است. این واکسیناسیون به منظور مقابله با سم باکتری انجام میشود.واکسن کزاز، سم غیر فعالشده باکتری (توکسویید) است. جهت اثربخشی بیشتر این واکسن، واکسن دیفتری و سیاهسرفه هم، همراه آن تزریق میشوند. بدین لحاظ به آنها واکسن سه گانه (ثلاث- DPT) گفته میشود. اولین تزریق این واکسن در 2 ماهگی انجام میشود. مراحل بعدی به ترتیب در 4 ماهگی، 6 ماهگی، 18 ماهگی و 4 تا 6 سالگی (بدو ورد به مدرسه) انجام میپذیرد. با این تزریقات مصونیت در مقابل کزاز به وجود میآید و از آن به بعد هر 10 سال تزریقی به نام یادآور باید انجام شود تا مصونیت در برابر کزاز همچنان حفظ شود. واکسن یادآور شامل واکسن کزاز و دیفتری است که به آن واکسن دو گانه (DT) گفته میشود.
با رعایت فواصل زمانی تزریقات ذکرشده، سال پایان دبیرستان زمان یادآور اول خواهد بود. لذا اگر خانمی در فاصله 10 سال پس از یادآور اول ازدواج کند نیازی به تزریق واکسن در زمان ازدواج ندارد، در غیر این صورت باید واکسن به صورت داخل عضلانی (عضله پشت بازو- دلتویید) برای وی تزریق شود. ولی جهت اطلاع محضر برای هر دو نفر آنها کارت واکسن کزاز صادر میشود تا مدارک مورد نیاز محضردار، برای ثبت عقد کامل باشد. در ضمن زمان یادآور بعدی هم به آنها اعلام میشود.
تالاسمی در ایران شایعترین بیماری ژنتیکی است و از انواع تالاسمیها، نوع بتا شیوع بیشتری دارد. بتا تالاسمی مینور، نوعی بتا تالاسمی است که در آن کاهش Hb طبیعی مشکل حادی را ایجاد نمیکند، چون بدن با افزایش تعداد گلبول قرمز خود این مشکل را تا حدودی جبران مینماید. این افراد اگر با کسی که این صفت را ندارد ازدواج کنند، هیچ خطری فرزندان آنها را تهدید نمیکند و حداکثر ممکن است فرزندی مثل خود فرد، به صورت ناقل مینور متولد شود. ولی اگر با کسی که این صفت را دارد ازدواج کنند، 25 درصد احتمال دارد که فرزند مبتلا به تالاسمی ماژور به دنیا بیاید. امروزه با وجود راهکارهایی که به کمک زوج ناقل میآید تا از تولد فرزند مبتلا به تالاسمی ماژور جلوگیری کند، زوجهای ناقلی پیدا میشوند که با وجود تمام مشاورهها و آگاهیهایی که در واحد مشاوره تالاسمی به آنها داده میشود، اصرار به ازدواج دارند. این تصمیم شاید حق مسلم آنها باشد و البته هیچ مرجع قانونی حق بیتوجهی به تصمیم آنها را ندارد ولی تولد یک بچه مبتلا به تالاسمی ماژور تنها مشکل پدر و مادر وی نخواهد بود بلکه سیستم بهداشتی- درمانی هم که باید تاوان حس مسؤولیتپذیری خود را بپردازد، وظیفه دارد آنها را تنها نگذارد؛ این زوجین پس از مشاورههای ویژه تالاسمی تشکیل پرونده میدهند و ضمن تأیید و تأکید بر تصمیم خود، زیر نظر مرکز بهداشت نزدیک محل سکونت خود قرار میگیرند. البته لازم است قبل از بارداری جهش ژن بتاگلوبین زوجهای مینور تعیین شود. نتیجه این آگاهی از جهش ژنی، بعداً در دوران بارداری خانم به تعیین الگوی وراثت جهش تالاسمی جنین کمک میکند. بتا تالاسمی ماژور نوع شدید بیماری بتا تالاسمی است. در این نوع به دلیل کاهش هموگلوبین طبیعی، اکسیژنرسانی به بافتها با مشکل همراه است. بدن این افراد علیرغم فعالیت کلیه استخوانهای خونساز، قادر به جبران کمبود هموگلوبین طبیعی نیست. (فعالیت استخوانهای خونساز در ناحیه صورت سبب درشت شدن گونهها و پیشانی در این افراد میشود). لذا هر چند وقت یکبار باید به این افراد خون سالم تزریق شود. تزریق خون باعث افزایش سطح آهن بدن میشود و برای جلوگیری از افزایش مسمومکننده آهن، تزریق آمپول دسفرال برای خارج کردن آهن اضافی ضروری است. برای شروع برنامه غربالگری ابتدا کلیه آزمایشگاههای ازدواج مجهز به دستگاه شمارش سلولی خودکار (سِل کانِتر) شدهاند که عمده این دستگاهها از نوع سیسمکس هستند. برای این آزمایش (آزمایش CBC) نیاز به حداقل 2 سیسی خون است که در ویالهای محتوی ماده ضد انعقاد گرفته میشود. این خون برای مخلوط شدن با ضد انعقاد، حداقل 5 دقیقه روی دستگاهی به نام میکسر باید بچرخد و سپس به دستگاه داده شود. این دستگاهها قادرند در کمتر از یک دقیقه حداقل 8 پارامتر و اندکس خونی را نشان دهند. نتایج حاصل از دستگاهها ملاک تصمیمگیریها است. لذا تعمیر و نگهداری این دستگاهها و بررسی صحت و دقت آنها دارای برنامه مدونی است و پرسنل فنی آزمایشگاه ملزم به رعایت آنها هستند.از بین پارامترها و اندکسهای خونی آنچه در وهله اول به آن توجه میشود MCH و MCV است. MCH متوسط غلظت هموگلوبین و MCV متوسط حجم گلبولهای قرمز نشان میدهد برای MCH مقادیر بیش از 27 و برای MCV مقادیر بیش از 80، (و البته کمتر از 100) نرمال تعریف شده است.
دلیل آن این است که تعداد زیادی از زنان در جامعه به کمخونی حاصل از فقر آهن مبتلا هستند. در این بیماری اندکسهای مورد نظر مثل تالاسمی مینور کمتر از حد نرمال است و از آنجایی که ملاک غربالگری فقط اندکسهای فوق است، بنابراین مجبور خواهیم بود در مقابل این خانمها، مردان بیشتری را مورد بررسی قرار بدهیم.هر نمونه پس از اندازهگیری پارامترهایش توسط دستگاه، اگر مقادیر یکی یا هر دو اندکس مورد نظر را کمتر از حد نرمال را نشان دهند به عنوان مشکوک در نظر گرفته میشوند تا اقدامات بعدی انجام شود.اقدام بعدی فراخواندن خانم مورد نظر برای نمونهگیری خون و بررسی اندکسهای وی میباشد. در صورتی که خانم نرمال باشد، وضعیت آقا برای ازدواج از نظر صفت تالاسمی اهمیتی ندارد لذا بدون مشاوره ویژه، جواب آنها صادر میشود.اگر هر دو نفر اندکسهای پایین داشته باشند (زوج مشکوک به تالاسمی)، توسط پزشک مشاوره تالاسمی تحت مشاوره ویژه قرار میگیرند. در اولین اقدام وضعیت آهن بدن آنها مورد ارزیابی قرار میگیرد، در صورت نیاز یک دوره درمان آهن تجویز میشود. پس از سپری شدن طول درمان، نمونهگیری انجام و نتیجه از نظر مقادیر اندکسها، مجدد ارزیابی میشود. در صورت عدم تصحیح اندکسهای مورد نظر، برای هر دو نفر اندازهگیری Hb A2 درخواست میشود. نتایج حاصل از پیگیریهای پزشک مشاور بر اساس یک معرفینامه در اختیار زوجین قرار میگیرد تا با مراجعه به یکی از مراکز مشاوره ژنتیک مورد تأیید و معرفی شده از وزارت بهداشت، وضعیت صفت تالاسمی در آنها به طور قطعی مشخص شود.Hb A2 یکی از انواع هموگلوبینهای طبیعی است که در یک فرد نرمال حداکثر 5/3 درصد از مقدار هموگلوبین کل را تشکیل میدهد. مقدار بیش از آن (حداکثر تا 7 درصد)، تشخیص تالاسمی را قطعی میکند. ولی مقادیر در حد نرمال در افراد مشکوک، تالاسمی را رد نمیکند. لذا در این غربالگری مقادیر بالای آن دارای ارزش است. در آزمایشگاه ژنتیک، جهشهای ژنی هموگلوبین از نظر صفت تالاسمی مورد بررسی قرار میگیرد. پس از آن متخصص ژنتیک نظر خود را به مشاور تالاسمی اعلام میکند. در صورتی که صفت تالاسمی در هر دو نفر یا یکی از زوجین تأیید نشود، پایان مشاوره ویژه برای آنان خواهد بود. ولی اگر هر دو نفر ناقل تشخیص داده شوند، پس از اطلاعرسانی کامل در مورد آینده مشترکشان، تصمیمگیری برای ازدواج به عهده خودشان گذاشته میشود. اگر منصرف شوند پرونده آنها بسته میشود، ولی اگر اصرار به ازدواج داشته باشند پس از تکمیل فرمهای لازم مجوز ازدواج برای آنها صادر خواهد شد و نیز به مرکز بهداشت محل سکونتشان معرفی میشوند و از طریق کارشناسان آن مرکز وضعیت بارداری خانم پیگیری میشود تا اقدامات لازم در زمان بارداری برای تشخیص وضعیت صفت تالاسمی در جنین قبل از ماه چهارم بارداری انجام شود تا در صورت نیاز مجوز سقط جنین صادر شود.برای اجرای دستورالعمل شناسایی زوج ناقل تالاسمی تا رسیدن به یک نتیجه قطعی و مطمئن، گاهی 2 تا 3 ماه زمان نیاز است. از طرف دیگر زوجی که به آزمایشگاه مراجعه میکنند و قبل از نتیجه آزمایشات، مراسم ازدواج خود را برنامهریزی کردهاند و فقط منتظر جواب آزمایش هستند، اگر به آنها گفته شود باید منتظر بمانند تا بررسیهای لازم نتیجه قطعی را مشخص کند، روزهای انتظار، دوران سختی را توأم با فشارهای روحی- روانی برای آنها به دنبال خواهند داشت. به جای ناراحتی و دلخوری، همراهی زوجین با سیستم بهداشتی و پرسنلی که در این خصوص تلاش میکنند تا امروز و آینده آنها را شفاف به خودشان نشان دهند، کمک بزرگی به اجرای دقیق دستورالعمل موجود و نتیجهگیری سریعتر خواهد کرد. و چه بهتر خواهد بود اگر بررسی تالاسمی با یک آزمایش ساده CBC در ابتدای آشنایی یک زوج انجام شود تا مشکلات روحی و مالی کمتری را متوجه خانوادهها کند. در پایان این قسمت ذکر این نکته ضروری است که بیماریهای ژنتیکی زیادی وجود دارند ولی به طور رسمی و قانونی هنگام ازدواج بررسی نمیشوند. در صورت نیاز، خود زوجین از طریق مراکز مشاوره ژنتیک آنها را باید پیگیری کنند. ضرورت این پیگیری فقط به کسانی که ازدواج فامیلی انجام میدهند برنمیگردد، بلکه در هر دو خانواده پسر یا دختری که با هم ازدواج میکنند اگر مثالی از نقص ژنتیکی، سقطهای مکرر، مشکلات مادرزادی در وابستگان وجود دارد باید این پیگیریها انجام گیرد.
|
۱۳۸۸ شهریور ۱۱, چهارشنبه
آزمایش هاای قبل از ازداواج
اشتراک در:
نظرات پیام (Atom)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر